به نقل از «شبستان»

نقش سادات رضوی در گسترش و توسعه فرهنگ اهل بیت (ع) در ایران/ بیشتر سادات ایرانی از نسل موسی مبرقع هستند

تاریخ انتشار: ۱۲ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۸۹۰۱۲۸

دکتر رضایی با بیان اینکه سادات حاملان علوم و حدیث اهل بیت (ع) محسوب می شدند گفت: سادات در جهان اسلام و تمدن اسلامی به عنوان یک گروه یا قشر اجتماعی به شمار می روند که دارای منزلت اجتماعی پایداری هستند.

به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، تاریخ گسترش اسلام در جهان به صورت عام و تاریخ تشیع در شبه قاره هند به صورت خاص، با موضوع سادات ارتباطات تنگاتنگی دارد، زیرا سادات همواره یکی از عناصر در اسلامی‌سازی و تمدن‌سازی در بسیاری از جوامع مانند آسیای جنوب شرقی، شبه قاره و شمال افریقا به شمار می‌روند و از مهم‌ترین عوامل انتقال و گسترش اندیشه و فرهنگ اسلامی به سرزمین هند محسوب می‌شوند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

در قرن چهارم ابوعبدالله احمد، یکی از شخصیت‌های سادات رضوی به مشهد مشرف شدند و فعالیت‌های مختلفی انجام دادند و ۱۰ نسل بعد از ایشان شخصی به نام سید محمد فرزند ابوعبدالله احمد در راه پدر قدم گذاشت اما در دوره تیموریان شخصی به نام میر شمس‌الدین محمد از قم به مشهد مشرف شد و ایشان با آمدنش به مشهد در قرن نهم جریان سادات رضوی را در این شهر فعال کرد و نقابت سادات رضوی را عهده‌دار شدند بعد از ایشان فرزندش میرغیاث‌الدین عزیز که اهل فضل و علم بود توانست موقعیت سادات رضوی را در شهر مشهد محکم کند. لذا در خصوص نقش سادات رضوی در گسترش و توسعه فرهنگ اهل بیت (ع) در ایران با دکتر «اسماعیل رضایی»، معاون گروه تاریخ و سیره انساب بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی گفت و گویی انجام داده ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.

 

 

سادات رضوی چه نقشی در گسترش و توسعه فرهنگ اهل بیت (ع) در ایران داشتند؟

سادات در جهان اسلام و تمدن اسلامی به عنوان یک گروه یا قشر اجتماعی به شمار می روند که دارای منزلت اجتماعی پایداری هستند. به عبارت دیگر تنها گروهی هستند که از آغاز تاکنون، تداوم تاریخی چه به لحاظ جمعیتی و چه به لحاظ تمدنی و فرهنگی حضور داشتند. منزلت اجتماعی آنها وابسته به انتصاب به پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) است. این ویژگی وقتی با عناصر تمدنی و امتیازهای اجتماعی دیگر ترکیب می شود مانند قدرت اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و علمی و از همه مهم تر فعالیت های دینی و مذهبی که داشتند یک منزلتی را برای سادات ایجاد می کند که می توانند در همه عرصه های تمدنی اعم از فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نقش آفرین باشند.

 

بنابراین اگر بخواهیم تمدن اسلام را مطالعه کنیم، ناگزیریم که نقش سادات را در هر دوره و منطقه ای به صورت منطقه ای احصا و تدوین نماییم. سادات دو بخش عمده را تشکیل می دانند، علویان و غیر علویان. شاخه علویان به نسل حضرت فاطمه (س) و نسل فرزندان امیرالمومنین علی (ع) از دیگر فرزندان حضرت را تشکیل می دهند و شاخه غیر علویان نیز از نسل ابوطالب که طالبیان نامیده می شود، برمی گردد.

 

سرشاخه های اصلی سادات علوی فاطمی به عنوان سادات حسنی، حسینی، موسوی و رضوی شناخته می شوند و سادات رضوی همه فرزندان و نوادگان نسلی است که از طریق امام جواد (ع) ادامه پیدا می کند؛ در واقع سادات رضوی دو شاخه اصلی هستند، نسلی که از «موسی مبرقع» (سادات رضوی تقوی) ادامه داشتند و نسلی که از امام علی نقی (ع) ( سادات رضوی نقوی) ادامه پیدا کرده اند، این سادات قرن سوم هجری از حجاز و عراق از غرب تا شرق کشورهای جهان اسلام مهاجرت می کنند و در کشورهای مختلف از جمله ایران خاندان هایی را تشکیل می دهند. اینها نقش عمده ای در فرهنگ و تمدن ایرانی در دوره اسلامی داشتند.

 

بنده کتابی با عنوان «جایگاه و نقش تمدنی سادات رضوی در خراسان» نوشتم و در حال حاضر هم کتابی به نام «سادات رضوی در ایران، تبار و تاریخ» می نویسم که بیشتر در صد هستم نقش سادات رضوی را در دوره ها و عرصه های مختلف از منایع گوناگون جستجو، تدوین و تبیین نمایم. سادات رضوی حدود قرن سوم وارد ایران می شوند و در قم استقرار می یابند. اولین شخصیت «موسی مبرقع» در سال 256 هجری قمری وارد قم می شود و مورد توجه اصحاب ائمه، روسای شیعه و اقشار گوناگون قرار گرفتند. با توجه به اینکه قم یک شهر شیعه نشین بود، بسیار مورد توجه روسای شیعه و حاکمان شهر قرار می گیرند، امتیازها و املاکی به آنها داده می شود و سریع تبدیل به یک خاندان معتبر می شوند لذا نسل رضوی های شهر قم از برادرزاده «محمد بن موسی مبرقع» می باشد. پسر «ابو عبدالله»، احمد بن محمد به عنوان سادات شهر قم انتخاب می شود.

 

سادات به عنوان حاملان علوم و حدیث اهل بیت (ع) محسوب می شدند. علمای سادات علاوه بر مباحث علمی، مدیریت امور دینی و مسایل مذهبی را نیز در هر شهری که وارد می شدند در اختیار می گرفتند. ناگفته نماند که عموم مسلمانان به این شخصیت ها احترام می گذاشتند و انتظار داشتند که به عنوان نسل پیامبر اکرم (ص) و به عنوان علمای دینی به سوالات مورد نظرشان در خصوص احکام و سایر مسایل دینی پاسخ دهند. با توجه به اعتباری که سادات رضوی داشتند، حاکمان دولتی املاک و اراضی در اختیارشان قرار می دادند و از معافیت های مالی برخوردار بودند به ویژه به سادات رضوی قم توجه زیادی می شد. به تدریج این معافیت ها باعث افزایش توان اقتصادی آنها می شود و به مرور اقدام به مدرسه سازی و مسجدسازی می کنند.، به عنوان نمونه مسجد امام حسن عسکری (ع) که از آن به عنوان قدیمی ترین مسجد قم یاد می شود با حمایت و مدیریت سادات رضوی احداث شده است، ضمن اینکه تا نیمه های دوره های قاجاریه تولیت حضرت معصومه (س) در اختیار بزرگان رضوی قرار داشت.

 

بیشتر سادات رضوی ایران از نسل موسی مبرقع مدفون در قم هستند. نسل موسی مبرقع از چهار فرزندش به نام های احمد، محمد، عبدالله و عبیدالله باقی ماند. سادات رضوی از قم به دیگر نقاط از جمله مشهد عزیمت کردند. اولین شخص از سادات رضوی در مسجد شمس الدین محمد نام داشته که در زمان شاهرخ تیمور از قم به مشهد رفته است، نسبت وی با 19 واسطه به امام رضا (ع) می رسد. از مشخصات مهم سادات رضوی ویژگی علمی انها بود. آنها حاملان علوم و حدیث اهل بیت محسوب می شوند. هر جایی که می رفتند محافل علمی و حدیثی برگزار می نمودند و با کمک و حمایت اینها این احادیث نقل، تدوین و به آیندگان منتقل شده است.

 

رابطه سادات رضوی با دستگاه های حکومتی چگونه بود؟

تولیت آستان قدس رضوی همگام با روی کار آمدن حکومت صفوی و رسمی شدن مذهب تشیع در ایران و بیرون راندن ازبکان از مشهد و خراسان از اهمیت ویژه ای برخوردار شد. هرچند مشهد از آغاز حکومت صفوی مورد توجه شاهان صفوی قرار داشت اما به دلیل نبود قدرت حکومت مرکزی، تاخت و تاز ازبک ها و ناامنی خراسان عملا تا زمان شاه عباس نامی از آستان قدس و تشکیلات اداری حرم دیده نمی شود و اسناد باقی مانده از زمان صفوی مبین این نکته است که خراسان با پیروزی شاه عباس به ازبکان و تصرف مشهد سیستم اداری آستان قدس رضوی به وجود آمد و منقبت تولیت عینیت یافت. با این حال دوران شاه اسماعیل و شاه طهماسب نیز موقوفاتی خراسان بود و افرادی عهده دار آن بودند، چنانکه شاه اسماعیل فردی به نام عطاءالدین محمد را به عنوان صدر خراسان انتخاب نمود و اداره کل موقوفات خراسان بر عهده وی گذاشت، ضمن اینکه سادات مورد احترام همه فرقه های اسلامی نیز بود.

 

کانون استقرار سادات رضوی شهر طوس و مشهد الرضا است. اولین حضور سادات رضوی بعد از قرن چهارم بود. نگهداری از فرزندان ابو عبدالله نقی و احمد نقی در شهر مشهد مستقر می شوند و تشکیلات خانواده می دهند منتهی در دوره هایی دچار انقطاع می شوند و از سرنوشت آنها اطلاعات زیادی در دست نیست اما حضور عمده سادات رضوی از قرن هشتم و نهم بوده است اما اتحاد پادشاهان صفوی به استفاده از علمای مذهبی با سادات این گروه را به عنوان نمایندگان حکومت در مشهد مطرح می نمود و در یک دوره آنچنان نفوذی در مشهد و حتی ایران به دست آوردند که نظیر آن بعدها تکرار نگردید. دوره صفویه زمان شکل گیری و گسترش تشکیلات اداری آستان قدس رضوی بوده است. همزمان با به حکومت رسیدن شاه عباس و توجه وی به امر وقف موقوفات زیادی وقف آستانه شد.

 

سادات برجسته مشهد سادات موسوی از نسل «حمزه بن موسی کاظم» است که نقابت و ریاست را بر عهده داشتند. اما سادات رضوی هم در کنار اینها قرار می گیرد. سادات موسوی بیشتر در طوس مستقر بودند و سادات رضوی در اطراف حرم امام رضا (ع) قرار می گیرند. اولین دوره پایه گذاری مشهد در دوره شاهرخ تیموری انجام می شود که به عنوان یک الگوی شهر دارالحکومه و مسجد جامع در آن ساخته می شود. سادات رضوی در انجا هم بسیار سریع به عنوان نقیبان شهر و متولیان حرم امام رضا (ع) وارد می شوند.

 

اولین شخصیت های علمی سادات چه کسانی بودند؟

از اولین شخصیت های علمی سادات در دوره تیموریان «سید محسن رضوی» است. در دوره شاهرخ هنوز مذهب شیعه رسمی نشده بود اما علایق شیعه به شدت در خراسان افزایش می یابد. مناظره ها و گفت و گوهای علمی و دینی اهل سنت و تشیع با حمایت سید محسن رضوی در منزلش صورت می گرفت. بعد از دوره تیموریان دوره صفوی است. در این دوره جایگاه همه سادات برجسته تر می شود به خصوص برای ایجاد مولفه های تمدنی مانند ساخت مسجد و قوانین مربوط به اداره و مدیریت شهر بایستی از علمای شیعه استفاده می کردند، ضمن اینکه بخش عمده ای از علما از جبل العامل و بحرین وارد ایران شده بودند ولی بیشتر علمای شیعه ایران از خاندان سادات بودند، مثلا سادات علوی و موسوی در مشهد و سادات حسینی در گرگان بیشتر دیده می شوند.

 

 

 

 

 

پایان پیام/35

منبع: شبستان

کلیدواژه: آستان قدس رضوی سادات رضوی سادات رضوی موسی مبرقع نقش سادات شخصیت ها اهل بیت

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۸۹۰۱۲۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

قطعنامه ضد ایرانی پارلمان اروپا / تاکید بر تحریم های بیشتر ایران

به گزارش صدای ایران از تسنیم،نمایندگان پارلمان اروپا امروز در قطعنامه‌ای جانبدارانه و بدون در نظر گرفتن حق مشروع و قانونی ایران برای پاسخ به رژیم صهیونیستی، عملیات موشکی و پهپادی اخیر ایران به سرزمین‌های اشغالی را محکوم کرده و خواستار تحریم‌های بیشتر علیه ایران شدند.

نمایندگان اروپا همچنین با اظهار نگرانی از تشدید اوضاع در منطقه بر حمایت کامل از امنیت رژیم اسرائیل تاکید کردند.

آن‌ها همچنین در این قطعنامه صرفا به اظهار تاسف در خصوص حمله به بخش کنسولی ایران در دمشق بسنده کردند!